خربزه از جنس گرمک که ملیون نامیده می شود و مطلقاً نامی از طالبی نمی آید و در معرفی هیات و شکل آن می گوید:”زردِ مخطط به زردی و سبزی و زردِ مایل به سفیدی یک رنگ و مدور و شلغمی و اندک طولانی” در واقع ملیون یکی از انواع صیفیجات است ولی ملون در معنی خود صیفیجات است. یعنی وقتی الوان و اشکال مختلف گرمک، دستنبو یا ملیون را ذکر می کند دو شکل را بر می شمارد: 1- زرد رنگ با خط های زرد و سبز 2- زرد رنگ مایل به سفیدی و گرد و مدور مثل شلغم سفید کمی بیضی شکل و دراز و طولانی؛ همان طور که به نظر می رسد در هیچ یک از این الوان و اشکال مِلون امروزی شباهتی را به ذهن متبادر نمی کند. لذا کلمه عربی ملیون که به هیچ وجه نه از نظر شباهت ظاهری ذکر شده در جمهور و جمیع کتب و هم از نظر وجه تسمیه ملون امروزی نیست. پس نوعی از خربزه است که اگر به ذکر شکل و شمایلی که از ملیون نقل شده دقت شود کاملا شبیه خربزه است.
در کتاب الصیدنه فی الطب، ابوریحان بیرونی نیز ذیل بطیخ (خربزه) آورده است:”اهوازى در معارف بلاد روم گوید: خربزه خام (نارس) را انکورن خوانند و خربزه پخته (رسیده) را پیپون گویند. ابو ریحان گوید خربزه هندى [هندوانه] را به بغداد رقّى گویند و در ماوراء النهر خربز گویند. ازهرى گوید: در کتاب حاوى آوردهاند که ملیون نوعى است از انواع خربزهها و جرم او به هیئت دراز باشد.
آیت الله مصطفی نورانی هم با تحقیق و اشراف بر کلیه کتب کهن ذکر این میوه را در دایرهالمعارف بزرگ اسلامی آورده است:
” درداب: بفتح دال و سکون را و فتح دال مهملتین و الف و باى موحده به فارسی دستنبویه و به هندى کچرى به فتح کاف و سکون جیم فارسی و کسر راء مهمله و یا در بنگاله کرمین و سیندنی نیز نامند. ماهیت آن:از جنس خربزه گرمک است که ملیون نامند و کوچکتر از آن و به الوان و اشکال مختلف مىباشد زرد مخطط به زردى و سبزى و زرد مائل به سفیدى یک رنگ و مدور و شلغمی و اندک طولانی و لحم آن کمتر از خربزه و مغز آن در خامی تلخ و بعد رسیدن شیرین مىگردد با اندک تلخی و تخم آن ریزه و صاحب تحفه نوشته که اکثرى آن را ملیون دانستهاند و غلط است. بطیخ را در ما وراء النهر خربزه مىگویند، لغت رومى است و به فارسى خربزه مىنامند شیرین آن سرد و بهترین نوع آن شیرین کم آب نازک بىجرم است و بهترین ناشیرین آن ملیون است که خربزه گرمک مىنامند. از جنس خربزه گرمک است که ملیون نامند و کوچکتر از آن و به الوان و اشکال مختلف می باشد.
زرد مخطط به زردى و سبزى و زرد مائل به سفیدى یک رنک و مدور و شلغمی و اندک طولانی و لحم آن کمتر از خربزه و مغز آن در خامی تلخ و بعد رسیدن شیرین مىگردد با اندک تلخی و تخم آن ریزه و صاحب تحفه نوشته که اکثرى آن را ملیون دانستهاند و غلط است.”
و در شرح الاسماء شیخ الرئیس آمده است:” نبات مشهور بهذا الاسم فى جمیع البلاد العربیه و منه مدور و منه مستطیل و المستطیل منه هو الذى اسمه بالیونانى ملیوناً و اهل مصر یسمون البطیخ البطیخ الاصغر لانهم یسمون الدلاع البطیخ الاخضر”
و در کتاب فرهنگ انجمن آراى ناصرى آمده است:
” خربزه پیشرس کم حلاوت که آن را گرمک نیز گویند و به عربى ملیون خوانند. “
در کتاب تحفهالمومنین، حکیم مومن می فرماید:” لغت رومى است و به فارسى خربزه نامند. شیرین او سرد … و بهترین او شیرین کم آب نازک بىجرم است و بهترین ناشیرین او ملیون است که خربزه گرمک نامند. “
